fot. Chris Jones

Wynokwianie Kadłubka – czyńść 31.

„Powiydz mi yno, zdrzadło, wto je nojgryfniyjszy na tym świecie?” Prawie kożdy rano zadowo se to pytani. Zdrzadło niy odbijo yno obrazu. Zdrzadło, kere sie tyczy obrocanio sie, wertowanio i wiercynio – oddowo jakoś czonstka prowdy o czowieku. Jak sie we zdrzadle podobomy sami sobie, to jeszcze ni ma tak źle. Ale jak wtoś niy poradzi zyrkać do zdrzadła bez zgorszynio, musi sie drap medytować, czy czegoś niy robi źle ze sobom i ze światym.

Łod downa znane Ślonzokom

„Zdrzadło” to je fest stare ślonski i polski słowo, ło kerym jeszcze w XVI wieku pisoł ks. Jędrzej Glaber z Kobylina (był we Krakowie medykiym i astrologym) pisoł jako „źrzadło” abo tyż „zwiercidło”, czyli lustro. Słowo ślonski „zdrzadło” to jest dowód na to, jak stare polski słowa gryfnie sie zachowały we ślonskim, jak ślonski przechował downe polski słowa – i jak dalij ich używo, bo przeca godo sie na Ślonsku „zdrzadło” aż do dzisiej. Godka ślonsko – jako czyńś downyj polskij godki – sztyjc żyje.

Kożdy na sia kuko

Dziołchy przajom zdrzadłom – ale synki tyż. Niy yno dziołchy kukajom do zdrzadła, jak idom na chyt. Żodyn niy chce być szpetny. Kożdy stowo przed zdrzadłym, ukłodo szakiet – i szykuje sie na świynto: bo świyntym je trefiani ludzi i to, że nos oglondajom. Skisz tego, że zdrzadło to je to samo, co lustro – od łacińskigo „lustrare”, czyli tak pucować aż bydzie sie świyciło – zdrzadło dowo nom pojyńcie o tym, jak wyglondomy gryfnie. I chcymy świycić, i chcymy blyskać tym, jak wyglondomy. I asić sie sobom. I u inkszych ludzi znojdować uznani, a możno i trocha zowiści…

Bele niy przegnyć

Beztoż zdrzadło to je tyż trocha mamidło. Zdo sie nom czasym, jak kukomy we zdrzadło, że som my yno sami na świecie, że yno nom wszystko sie noleży. Narcyz był synkym gryfnym, ale niyśmałym. Ze żodnym siy niy chcioł kolegować. Roz zakochała sie w nim szwarno nimfa Echo z dugimi wosami. Ale Narcyz ani trocha ji niy chcioł. Afrodyta skuli tego skorała Narcyza: zakochoł sie biydok we samym sobie. Ze źdrzodła pił woda i widzioł siebie choby we zdrzadle. Cniyło mu sie za samym sobom i za tym cudnym łobrazym siebie, kere ujrzoł w zdrzadle wodnym. Tak tesno mu było – że umrził od tego, a potym zmiynił sie w kwiotek, kery mjanujymy narcyzym i kery fest wonio. Nauka sam momy tako: do zdrzadła zyrkomy, czamu niy, ale zdrzadłom do końca niy dowiyrzomy.

Prof. Uś dr hab. Zbigniew Kadłubek – rezkiruje Katedrom Literatury Porównawczyj. Je filologiym klasycznym, eseistom i tłumaczym. Pisze tyż po naszymu, dejmy na to „Listy z Rzymu” abo „Promytyojs przibity”.