fot. Radek Kaźmierczak

Wynokwianie Kadłubka – czyńść 38.

Z „a” zrobili Ślonzoki „o” – tak z nimieckigo słowa „Schale”, kere znaczy „łuska”, „miseczka” i „filiżanka”, wziyna sie ślonsko sławno szolka. Bo kożdy zno, choby i niy znoł ślonskigo, te trzi ślonski słowa: szolka, ryczka, klopsztanga. Szolka tyju na byfyju… Rychtych ślonske zdanie, kerym sie chwolymy, bo go żodyn niy rozumi, jak ślonskigo niy zno.

Nojgryfnij o szolce pisoł profesor Aleksander Nawarecki w „Lejermanie”. Bo tyn profesor literatury dużo pisoł o rzeczach codziynnego użytku, o kerych idzie przeczytać w ksionżkach wielkich poetow.

Ekstra noczyni

Na Ślonsku szolka znojdła sie wczas, chyba jeszcze w czasach przedpruskich, w czasach Habsburgow. Prziszła możno z Wiednio, kaj pili kafyj po tureckim oblynżyniu. Bez to szolka je eleganckim naczyniym do picio i kafyju, i tyju. I szolka mo uszka – szolka to ni ma bele jaki kubek abo zymfciok (czyli tako szklonka/szolka zrobiono z krauzki po symfcie).

Łod Giesche

W 1923 roku powstoł zakład porcelany Giesche (Giesche Porzellanfabrik AG), pjyrszy na Górnym Ślonsku zakład porcelany, kaj robjyli gryfne szolki i roztomańto, fikuśno porcelana. Do dzisiej idzie kupić taki szolki, chocioż staryj fabryki już od downa ni ma. Moja oma miała szolki z napisym „Giesche” i wyciongała je yno pora razy w roku z byfyju (niy wisiały na romie, jak kaj indzij), bo sie sztyjc boła, że kery szczasko tako gryfno szolka i kafyjserwis niy bydzie już nigdy kompletny.

Szolka jak szola

Szolka kojarzi sie nom tyż ze szolom. Grubiorze sjyżdżajom szolom pod ziymia fedrować. W szolce je czorny kafyj, a szola jedzie w czornym szybie. Niyjedyn grubiorz myśli o czornym kafyju w szolce, jak stoi w szoli i sie kolybie – myśli możno: „Jak przida do dom, napija sie ze tyj staryj szolki po ciotce Trudzie kafyju i zjym krepla”. O czymś trzeba marzić, jak szola jedzie po cimoku.

Choby u króla

Tako szolka, z kieryj pijymy tyj, kafyj abo kakauszale podobo nom sie niy yno skuli tego, że je gryfnie zdobiono. Szolka pokozuje, jak tyn Górny Ślonsk je ciekawy i elegancki. Że Ślonzoki choby Angliki przajom downyj tradycji wytwornego picio i łosprowianio.

Prof. Uś dr hab. Zbigniew Kadłubek – rezkiruje Katedrom Literatury Porównawczyj. Je filologiym klasycznym, eseistom i tłumaczym. Pisze tyż po naszymu, dejmy na to „Listy z Rzymu” abo „Promytyojs przibity”.