fot. Pexels

Wynokwianie Kadłubka – czyńść 20.

Jak na wieczór furgo nom kole łokna i siado na gardinie trociniarka czerwica (jedyn cynt, doś wielko), kero mo take cićki i nazywo sie po łacinie Cossus cossus, to niy powjymy, że furgo szmaterlok, yno że mota. Chocioż mota to tyż jest szmaterlok, kery głównie loto w nocy. I tako jest rożnica pomjyndzy motom i szmaterlokym.

Mały konsek raju

Szmaterlok loto w dziyń, loto nad łonkami i kwjotkami. Loto do samego lotanio, bo tyż szmaterlok to jest dziwny stwor. Gryfne barwy mo na skrzidłach i żyje krotko. Kożdo pjykno rzecz ni mo dugigo życio na tym śwjecie. Ponboczek musioł stworzić – tam myśla – szmaterloka skiż yno jednyj rzeczy: żeby nom przipomnieć, że raj naprowda istnieje, że kajś jest świat szczyńśliwszy. Po grecku „dusza” i „szmaterloka” określoł tyn som wyraz: „psyche”. Bo ludzie downi wierzili, że szmaterloki to som dusze, kere żyjom wolno i mogom lekko uniyść sie po śmierci nad śwjatym.

Od szpetnego do gryfnego

W słowie „szmaterlok” widać, jak to dziwnie sie plotło w goodie na Ślonsku: kożdo kultura i kożda tradycja coś dowała swojigo. Ślonske słowo „szmaterlok” pochodzi od nimieckigo „der Schmetterling”. Ale niych ftoś powjy w Berlinie „szmaterlok”, żodyn go niy zrozumi. Niych ftoś powjy w Warszawie „szmaterlok”, tyż żodyn go niy zrozumi. Beztoż „szmaterlok” to jest jedne z nojbadzij ślonskich słow. I – musza dodać – słow nojgryfniejszych.

Pedzioł mi ftoś fest downo tymu: „Szmaterlok kojarzi mi sie ze szmatom, to ni ma dobre słowo, po polsku »motyl« brzmi ładniej”. A jo żech mu wtedy odpedzioł: „A czy wjysz, że polski słowo »motyl« zwjonzane jest z mjotym, czyli gównym, to znaczy po polsku kałem?” Dziwowoł sie i dziwowoł.

Szmaterlok od śmietonki

Coby jednak niy pedzieć nimiecki „Schmetterling” tyż mo pochodzyni słowiańskie, bo pochodzi od „Schmetten”, czyli łod śmietonki. Chyba cztyrysta lot tymu ludzie wierzili, że szmaterloki podjodajom i kradnom śmietonka abo masło ludziom (dejcie pozór na angielsko nazwa: „butterfly”).

Jak jest lato i hyca, szmaterloki furgjom nad gowami. Pamjyntejcie, że to mogom być dusze downych Ślonzokow, co przifurgli z nieba posuchać, czy jeszcze godomy po ślonsku. No i zoboczyć, jak sie sam momy w tych inkszych czasach.

Prof. Uś dr hab. Zbigniew Kadłubek – rezkiruje Katedrom Literatury Porównawczyj. Je filologiym klasycznym, eseistom i tłumaczym. Pisze tyż po naszymu, dejmy na to „Listy z Rzymu” abo „Promytyojs przibity”.