fot. gryfnie

Wynokwianie Kadłubka – czyńść 24.

Jak Zeus był jeszcze bajtlym, ścigoł go jego łojciec Kronos, bo chcioł go zjeść. Kronos jod wszyski swoji bajtle, bo boł sie o prziszło władza. Skiż tego małego Zeusa schowali w górach na Krecie i tam dowała mu jodło ciga Amaltea. Zeus ta ciga fest poważoł. Godajom, że bogini Tyche, kero keruje losym kożdego człowieka, miała po tym jedyn z rogów kozy Amaltei, przy keryj sie tak gryfnie wyprznił Zeus, król świata. I tyn róg sztyjc sie som napełnioł nektarym i ambrozjom. Beztoż sie godo: róg obfitości abo lepij po łacinie: cornu copiae.

Na łobrozku tyż

Róg tyn nafilowany samymi maszketami stoł sie skiż tego symbolym kożdego bogacwa, dobrobytu i powodzynio w gelcie. Malyrze w downych wiekach malowali rogi obfitości, z kerych sie wysuwo wszysko, co je nojlepsze na świecie: winogrona, jabka, wiosna, piniondze, bombony, szekulady. Abo wypływo woda jak na obrazie Arnolda Böcklina z nimfom wodnom.

Maszkety muszom być

Jak na Ślonsku piyrszoki, frelki i karlusy, idom piyrszy roz do szkoły, to dostowajom tyta. Co mo znaczyć, że winszujymy im samych szostek i powodzynio. Choby mały Zeus na Krecie – majom być w tyj szkole szczyńśliwi. Kożdy piyrszok sie fest asi kiej smyczy piyrszego września rożek fol żelków, szekulad, kaugumów i czego tam jeszcze.

Tyta łod tytki

Zwyczaj tyn sie przijon już downo tymu, w XIX wieku w nikerych krajach – tyż u nos na Gornym Ślonsku. Słowo „tyta” pochodzi z jynzyka nimieckigo – Tüte abo w zdrobniyniu Tütchen – i oznaczo kożdy rodzaj torebki do pakowanio. Ale tyż rożka – takigo rożka jak tyn łod tyj cigi, co nom spomino historia o kozie Amaltei, kero piastowała Zeusa.

W tyta idzie tyż dostać

Słyszołżech tyż, jak downij godali: „Niy błoznuj, bo dostaniesz w tyta”, co chyba znaczyło, że sie dostawo klapsa, bo czasym żech dostowoł. A niy wiym czy tyż to ni ma czasym po gowie. Godało sie tyż „w tyta i na woga”, jak sie chciało powiedzieć, że sprawa skończono. Dzisiej tyta to je yno ta szkolno dumno tyta, w keryj może som bombony, ale nojwjyncyj w nij je marzyń szkoloków, kerzi zaczynajom ta swoja przigoda z naukom.

Prof. Uś dr hab. Zbigniew Kadłubek – rezkiruje Katedrom Literatury Porównawczyj. Je filologiym klasycznym, eseistom i tłumaczym. Pisze tyż po naszymu, dejmy na to „Listy z Rzymu” abo „Promytyojs przibity”.