Fot. Stephan Geyer

Wynokwianie Kadłubka – czyńść 3.

Wszystko sie marasi – i świat sie marasi. Kożdy ekolog walczy z zamaraszaniym świata. Nojwiynkszy maras na Ślonsku to som hołdy. Ale co to znaczy, jak Angelika godo: „Fynstry sie u nos fest od drogi maraszom”? I pucuje łokna. Fynstry chytajom maras bardzi, niż inksze rzeczy? Czy fynstry som sztyjc skozane na maraszyni sie? Czy maras sie u nos lepi do łokyn bardzi, niż kaj indzi? Czy wszystko u nos chyto maras? Co to je tyn maras, że wszyndzie je go pełno? W kożdo dziura wlezie? Co to znaczy, jak nikere mamy sztyjc bez łokno ryczom: „Ale żeś zaś prziszoł zmaraszony!”.

A mój łod serca przociel i brat Mario pado tak: „Maras to je dziwne i ważne ślonski słowo”. Skiż czego tak padoł? Maras najprzod kojarzi mi sie ze marami, a niy yno z tym, że coś je czorne, to znaczy zmaraszone i zmazane.

Jak żech był ministrantym, kościelny, nazywalimy go „fater”, bo nom, gizdom, fest przoł, Hanek Blaski, tak sie mianowoł, godoł czasym: „Idymy, chopcy, po mary (katafalk), bo bydzie pogrzyb”. I szlimy do marownie (osobny plac we kościele), kaj stoły czorne mary.

Skuli tego myśla tak: maras musi mieć coś spólnego ze śmierciom, ze umiyraniym. Dyć mary sie wyciongo, jak ftoś kojfnie (abo kojtnie, padajom roztomajcie). Maras przypomino mi słowo łacińske „mors”, a to znaczy „śmierć”.

Maras przipomino mi tyż słowo grecke „miasma”, kere oznaczo coś lepkigo, co nos oblepio i marze choby tera, z keryj w czasie terowanio fest my som zmazani. Ale ślonske słowo „maras” pochodzi bezma od greckigo czasownika „maraino” – umiyrom, gasna, skryślom, wymazuja. Jak pucujymy, to udowomy, że śmierci ni ma. Kaj ni ma marasu, niy działo tyż „mors”, czyli śmierć. Wto mo rod porzondek, je wrogym marasu. Ślonzoki lubiom żyć, przajom słońcu, beztoż pucyjom i rychtujom łod nowa świat – i marasowi sie niy dowajom! Wymazujom ślady śmierci.

Prof. Uś dr hab. Zbigniew Kadłubek – rezkiruje Katedrom Literatury Porównawczyj. Je filologiym klasycznym, eseistom i tłumaczym. Pisze tyż po naszymu, dejmy na to „Listy z Rzymu” abo   „Promytyojs przibity”.