fot. Szymon Król

Hańdowno była kraina, kero mianowała sie Ślōnsk. I na tym Ślōnsku roz znodli… dracha? Niy, to je inkszo bojka. Na tym Ślōnsku roz znodli wōngel. A wtynczos to już nic niy było take same, jak piyrwyj. Ôroz znodli sie tam grubiorze (ôd niymieckigo die Grube – jama, kopalnia), tako fest maszketno zorta homo sapiens, keryj przedstowiciyli na zicher niy roz żeście trefiyli. Wele grudnio siedzōm we tych swojich czornych wafynrokach po szynkach i fajerujōm na swojich “karczmach piwnych”. Nale kej indzij tyż idzie ich trefić. Jak zoboczycie rano takigo karlusa ze zmaraszonymi ôczami iś do dom, to to niy ma żodyn stworok, ino hajer przodowy po nocce. We Warszawie tyż ich pora razy widzieli, chocioż im sie prawie wydowo, co taki grubiōrz to ino sie ciepie, ryczy i chce robić haja, a dyć to niy ma prowda. Nale co poradzicie, tak dzisiej Polska widzi grubiorzy.

A jak to było piyrwyj?

Piyrwyj było inakszyj. Grubiorzy kożdy miōł we zocy. Uwożali ich i za zeszłyj Polski i za Niymca, a nojwiyncyj to możno za PRL-u. Eli karlus miōł robota na grubie, to kożdo frela go chciała, bo wiedziała kogo sie biere. Wiedziała, co taki chop zowdy bydzie stowōł wczas rano (eli prawie niy bydzie miōł szychty na drugo abo na noc), po robocie zowdy bydzie wykamany, nale tyż geltag bydzie fajny (choby i trocha wydowōł na piwo i gorzołka). Sto lot tymu wiedziała, co dziynki robocie jeji chop dostanie fajne miyszkanie, ô kerym inksze mogōm sie ino pomarzyć – choby na takim Nikiszu, kaj przeca bōł sztandard choby tyn, kery dzisiej oferujōm nojdrogsze dewelopery. (Ino ta piykno bojka miała tyż swoja ćmawo strona, jak choby to, co baba ôd grubiorza była fest ôd niego zależno. Ja, mogła sie z nim miyszkać we /blank modernym niy roz/ familoku, nale ino tak dugo, jak dugo jejij chop robiōł na dole. Eli chopa zasuło, gdowa-boroka musiała sie wykludzić…)  Niyskorzyj wiedziała tyż, co bydzie mieć karta G, dziynki keryj poradzi sie lajstnōnć to, na co inkszych niy bydzie stykać (choby pralka abo telewizor). Tako gruba to było cosik wiyncyj niż ino ańfachowo robota. Dyć ôna futrowała cōłke familje ôd pokolyń, robiyli tam starziki, fatry i synki. Idzie pedzieć, co dziynki grubie mieli ôbsztalowane swoje żywobycie, jeździli na urlaub i łazili na fusbaliszpile manszaftōw, w kerych kożdy fusbalyrz miōł etat grubiorza.

A jak to było piyrwyj?

No, przeca prawie żech Wōm napisōł jak to było piyrwyj! Aaaa, jeszcze przōdzij, ja? Wtynczos, kej epne armie Prusokōw i Cysarokōw prały sie ô nasz Hajmat a cysarzowo Maria Teryjza ślimtała, kej Prusoki wziynli jij ta nojbogatszo kraina? A możno jeszcze przōdzij? Eli chcecie richtiś zoboczyć we jakij zocy mieli hajerōw we szesnostym storoczu, nojlepij dać pozōr na Ordunek Gorny. Siedymdziesiōnt dwa artikle napisane we tysiōnc piynćset dwudziestym ōsmym roku. Piyrszo konstytucjo grubiorzy, do keryj stosować musieli sie tyż posiedziciele grubōw, hettmany i żupniki. Z Ordunku wiymy wiela musieli i wiela mogli robić wtynczos grubiorze (dwanoście godzin szychty!) i wiela mieli geltagu. Wiymy tyż, co żodyn niy śmiōł ôdewrzić nowyj gruby, eli niy miōł na to zwoli, jak musieli kontrolować robota, coby żodnymu nic sie niy przitrefiyło, je tyż napisane ô piyrszych ubezpieczyniach. A, no i ô tym, fto niy śmiōł robić na grubie (mordyrze) i ô tym, co we żodnym szynku niy przedowali piwa grubiorzowi, kery miōł prawie iś na szychta.

A jak to bydzie terozki?

Chcielibyście, cobych Wōm napisōł, co gruby bydōm fedrować tak dugo, jak Ślōnsk bydzie Ślōnskym? Niy gorszcie sie, nale to niy ma prowda. Kożdy wiy, co, gibcij abo niyskorzyj, zouwizou, kejś trza bydzie te gruby pozawiyrać. Możno za piynć lot, a możno za piynćdziesiōnt. Bydzie to kōniec Ślōnska? Na zicher niy. Dyć Ślōnsk bōł sam piyrwyj, zaczym wyfedrowali piyrszy kyns tego czornego pierōństwa i bydzie tyż wtynczos, kej wyfedrujōm kyns ôstatni. A co nōm ôstanie? Piykno bojka ô krainie, kaj ôroz znodli wōngel i wtynczos już nic niy było take, jak przōdzij…