fot. Szymon Król

– Wiycie co – godōm bajtlōm – hned pojadymy na wander.
– Jeee! – radujōm sie bajtle.
– Pojadymy hań, kaj zowdy chcieliście pojechać!
– Do McDonalda, ja?
– Psinco prowda, do żodnego McDonalda, pojadymy na Nikisz i Giszowiec!

Ta sama śpiywka co roku słychać u mie we szkole i, dejcie sie to pedzieć, bajtle sōm richtiś rade tym wyflugōm. Jo tego pilnuja, bo: (roz) Nikisz i Giszowiec to je kyns ślōnskij gyszichty, (dwa) hań je richtiś gryfnie i (trzi) srogo tajla ôd mojij familje je z Nikisza, beztōż zowdy rod sam rajzuja. Tela ino, co – jak godajōm socjologi – wiyncyj ślōnskich bajtlōw widziało Bazylika Świyntego Pyjtra we Rzymie, jak nasz Nikisz. Gańba, godōm Wōm, gańba… Nale możno idzie ku lepszymu?

fot. Szymon Król

Napoczło sie ôd Ebenezera Howarda…

To je fest ważne, coby ślōnske i polske (i niy ino) bajtle zoboczyły te architektoniczne maszkety, nale ważne je tyż, coby wiedziały skōnd sie to sam wziynło. A wszysko napoczło sie ôd chopa, kery mianowōł sie Ebenezer Howard i pod kōniec dziewiytnostego storocza znokwiył idyjo Miasta- Zegrōdy. Rozchodziło sie ô to, co jedna tajla miasta, fōrt daleko ôd cyntrum, mo wyglōndać bardzij choby wieś, kaj kożdo chaupa mo swoja zegrodka i kaj za winklym mocie wszysko, co ino Wōm trzeba, beztōż niy musicie ekstra drałować do cyntrum. Ta idyjo podchytali kuzyny Georg i Emil Zillmany, uwożane niymiecke architekty, na kerych koncern „Giesche” spuścił sie, coby narichtowali
kolonie do jejich bergmonōw. I tak narichtowali Giszowiec, kaj kożdo chaupa wyglōndo, choby miyszkōł w nij jakiś bamber abo siedlōk, a niy hajer przodowy. I niy bez cufal, rozchodziło sie dyć ô to, coby chopy chcieli sie kludzić bliżyj gruby, brać ze sobōm swoje familje i coby im sie niy cniyło za downym żywobyciym.

fot. Szymon Król

Rajza do krainy berōw i bojek

Kej je godka ô Giszywaldzie (bo tak po prowdzie powinno sie godać, Giszowiec to je spolszczono wersjo), to niy idzie niy pedzieć ô Nikiszu. To je trocha jak z yin i yang, jak z Kastorym i Polluksym, te dwie tajle dzisiejszych Katowic sōm ze sobōm skuplowane niy ino skirz tego, co projektowali je te same Zillmany. Niy byda Wōm dyć pisōł, co Nikisz je blank inkszy, bardzij moderny, bardzij geometryczny i – trza to pedzieć ofyn – niy podany na żodno inkszo rzecz, jakoście widzieli. Niy byda pisōł ô komforcie, jaki sam mieli nasze starziki wiyncyj jak sto lot do zadku, ani ô tym, co kożdy, kogo sam biera, chyto sie zdziwowany za gowa, ło modych porach, co bierōm tukej śluby, ô reżyserach
(Kutz, Kidawa, Majewski i inksze), co kryncōm sam swoje filmy, ô malyrzach, fotografach i bajtlach, co grajōm w szukaniy we ajnfartach. To wszysko same poradzicie wysznupać we Wikipedii. Napisza ino, co małowiela je placōw na cōłkim świecie (możno zomek Neuschwanstein na Bajerach? możno chaupy Gaudiego we Barcelonie?), kaj niy ino mo sie gyfil, coście sie przekludzili we czasie sto lot do zadku i hned treficie Emila i Georga słepać kafyj w hutach i ancugach, jake wtynczos ludzie ôblykali.
Wiyncyj: mocie gyfil, coście prawie rajzowali do krainy berōw i bojek i za chwila zza winkla wylezie utopek, kery przismykōł sie aże z Brynicy abo z Boliny, a możno we kerymś ajnfarcie cichtuje na Wos som Bebok.

fot. Szymon Król

Idzie ku lepszymu?

Fest żech je rod, co nasze polityki yntliś zmiarkowali wiela wert sōm te nasze architektoniczne maszkety. Terozki mōmy sam festiwale, jarmarki, w pierōny turystōw z roztomajtych tajlōw świata (niydowno żech trefił Singapurczykōw), a dyć jeszcze niydowno strach było sie tukej smykać po ciymoku, coby niy nachytać ôd jakigoś ôżartego lōmpa. Samych Zillmanōw spōmino tabula we świyntyj Anie i plac, kery erbnōł po nich swoje miano. Beztōż na nic niy patrzcie, ino biercie Waszych kamratōw, coby im pokozać to, co mōmy sam nojgryfniyjszego. Mocie już rajzyfiber?