fot. Szymon Król

Roz w roku w kożdyj chałpie trefio się niezwykło niedziela. Jedyno tako, bezmała ważniejszo niż inksze i jakoś tak bardzij świyntowano. Niy ma to ani geburstag starzika, ani jakiś halołiny. To je łodpust. We katowickij diecezji momy terozki 322 parafie, co by zanaczyło, że średnio kole 6 parafii w kożdo niedziela mo swój łodpust. Ale co to tak na prowty je i z czym się to jy. Łodpust to je dziyń kej Kościół wspomino patrona danyj parafi. Może to być jakiś świynty, albo Nojśwyntszo Panienka, som tyż kościoły kierym patonuje som Pon Boczek, np. Noświyntszego Serca, abo Krziża Świyntego.

fot. Szymon Król

Trowniki wyszcziżone.

Wiadomo taki dziyń, może przipaść w kożdy dziyń tydnia, ale jakośsię tak na Ślonsku przijono, że łodpust świyntuje się we niedziela po takim wspomnieniu. Już dwa tydnie najprzód wyszyjscy lotajom choby muchy we taszlampie. Nojbardzij farorz. Trowniki kole koscioła muszom być wyszcziżone, klomby wyplewane, parking pośmiatatny, a we kościele wszystko na zicher akuratne. Taki farorz zaproszo innych farorzy na suma, łobiod i kawa. Jednego łobsztaluje co bydzie godoł kozani. Zaproszo tyż łorkiestra z nojbliższyj gruby, coby ludziom się lepij śpiywało Te Deum. Prosi tyż górników, fojermanów kolejorzy, koło gospodyń, hutników coby prziszli ze sztandarami. Im je ich wiyncyj tym lepszyj wyglondo procesja łodpustowo. Na koniec wiadomo trza postroić kosciół blumami, pobiglować nojpiykniejsze szaty, i wyciongnyć z ańcli ta nojwiynkszo monstrancjo, co tam była zkukano łod Bożego Ciała. Ale niy ino faroż mo pełno roboty. We kożdyj chałpie baby myjom łokna, piekom kołocze i tortynsztiki, warzom, pierom i biglujom. Farbujom kudły i paznokcie. Chłopy zaś siekom trowa, malujom płoty, glancujom wszyskim we chałpie szczewiki, i pomogajom jak ino umiom. Niekiedy nojlepszo
pomoc babie to je się stracić sprzed slypi. Kej już wszysko je narychtowane i prziłazi niedziela łodpustowo, to kożdy wybiyro się na suma do kościoła. Kożdo baba rożo nojlepszy klajd jaki ino mo. A nojlepszy to wiadomo je nowy. Zauśniczki i pieszczonki muszom być złote i taki coby blindowały z daleka. Szczewiki na wysokim kromfleku i taszka ze skóry na ksionżeczka i klepoki. Chopy rychtujom ancugi, oberhymdy i bindry tak, coby wyglondać choby Daniel Craig we filmach o Bondzie. Nawet bajtle muszom być wysztiglowane na zicher. Cołki familije idom cuzamyn na suma. Tam je procesjo naokoło kościoła, łorkiestra, i pierońsko długo mszo, na koniec kieryj czekajom nojbardzij te nojmłodsze.

fot. Szymon Król

Łodpustowe fajrowani

Po sumnie kożdy idzie na łodpustowe budy. U mie w doma mamulka godajom na to rozpust. Ci co tam sprzedujom już łońskigo roku tuszkami malujom chodnik kole kościoła coby mieć łobsztalowany plac na bezrok. We sobota przijyżdżajom wielkimi autokami, rozstawiajom klamory i ze samego rana w niedziela zaczynajom handlować. Kupić tam idze bele co, ale do gowy idzie dostać łod ilości pierdołów jaki tam som. Baby stojom w raji do pierników. Bujakowskie som nojlepsze. Futermeloki to som takie pierniki tradycyjne, pieczone z ekstra monki futermelowyj, leko ino lukrowane. Som jeszcze makrony, to znaczy kokoski. Zozwory to taki troszka choby szkloki cukrowe z imbirym. Idzie jeszcze kupić kartofelki, to som takie marcepanowe kuleczki, no i jeszcze taki kostki piernikowe z marmeladom w szekuladzie, jo nojbardzij je lubia. Chłopy idom z synkami pozaglondać na placpatrony, flinty, plastikowe autoki i roztomańte graczki. Larma je przi tymu w pierony. Dziołszki lecom do tych co sprzedujom pieszczonki, zauśniczki, i inksze świycidełka, abo lalki i luftbalony. Kożdy miarkuje coś dlo siebie. Jak bajtle som już przi tych budach to zaczyno się żydzynie piniyndzy. Jo mioł za bajtla tako taktyka, coch na tydziyń przed łodpustym we sobota szoł do ujka kiery je bambrym, pociepołech gnój, abo połodbywołech gowiydź i zawsze dostoł mi się jakiś kotlok, co bych móg być na budach gerojym. Ale niy kożdy
bajtel mo taki możliwości, tak że nojczyńścij lecom do starki abo jakij ciotki, nagodajom ij jako to je piykno i jako ij przajom, a ona zawsze wyciongnie jaki piniondz kiery idzie udać łod razu na bele
jaki duperele.

Niy styknie rolada i kluski.

Łodpustowo niedziela je wyjontkowo to i łobiod musi być ekstra. Już nie styknie ino rolada i kluski, ale baby robiom roztomańte kitka z kaczki, pieczynie, kapusty i szałoty. Taki łobiod to je dobro okazjo na byzuch i czynsto familije się trefiajom przi stole. Po łobiedzie musi być kawa i kołocz, jak we kożdo niedziela, ale na łodpust je i kopa, i tortynsztiki i bele jaki inksze maszkiety niy ino te kupione na budach.

Karasole, szizbudy i muzykanty.

Skuli łodpustu czynsto cołko wieś abo parafia w mieście mo możliwość fajerować. Przijyżdzajom karasole, to je nojwiynkszo uciecha do bajtli. Som szizbudy, na kierych niejedyn karlus wygroł coś dlo frelki, abo synki wetowali sie kiery wiyncyj uszczeli. Na wieczór zawsze trefi się jaki artysta muzykant, przi kierym na ekstra postawionyj tancbinie fajeruje cołko wieś. Zabawa trwo nierozki do samiućkigo ćimoka, ale żodyn się nie przejmuje, że we poniedziałek trza wczas stować, bo łodpust je ino roz do roku.