Skuli monokultury wōnglo wiedzieli my, fto my sōm. Terozki mogymy być bele kim. Ino czy naprowdy sōm my tymu rade?

Kożdy mo we gowie swojigo furmona

„Kōń, synek, to je nojmōndrzyjszo gadzina” – padali ōupa. Wiela jo żech sie za bajtla nasuchōł ô tych kōniach. Zaczym żech podrałowōł do szule ze tytōm, wiedziōłech kej sie godo „hetta”, kej „cichi”, a kej „wio”. Małowiela mi z tego prziszło, bo bez nostympne trzidziści pora lot żywobycio psinco żech miōł spōlnego z kōniami. Nale skōnd starzik to wszysko wiydzieli? Dyć bez cōłke żywobycie robili za elektrykorza, a mało kery elektrykorzzno sie na kōniach, pra? „Cōłke szczynście, doł żech sie przegodać…” Napoczło sie na landōwie. Kej ōupa przijechali nazod ôd bauera, wiydzieli już, co kōnie to je to, czymu sōm rade. Starzikowi było wtynczos ino ôziymnoście lot, nale już poradził pedzieć: ôn bydzie robił za furmona. No i co? No i psinco. Fatry wziynli i wytuplikowali modemu karlusowi, co mo niy loć sie żurym: „Normalny chop mo iś na robota na gruba abo do huty. Ino tam zarobisz tela, co bydzie cie stykać na wyżywiyniy cōłkij familje. Za pora lot niy bydzie żodnyj roboty do furmona, a na grubie abo we hucie robota bydzie zowdy.”

Porzondno robota.

Do dzisiej pamiyntōm gymba mojigo ōupy, kej mi ô tym ôsprowiōł: „Cōłke szczynście dōł żech im sie przegodać, bo mieli recht. Jakbych poszōł robić za furmona, małowiela bych zarobił. A tak miōł żech gwarantowano porzōndno robota. Aże do pynzyji.”

Niy był blank rod!
Ja. Cōłke „szczynście”. Forsztelujcie sie gymba ôd ōupy, kery to spōminōł. Jak tak dzisiej sieô tym myśla, to spōmino mi sie śpiywka ôd Stinga: „I’m so happy I can’t stop crying – Taki żech je rod, aże niy poradza ustoć ślimtać”. Niy, gymba ôd ōupy, to niy była gymba ôd chopa, kery je blank rod z tego, co wybrōł. Richtiś wybrōł? A możno niy miōł inkszego wyjścio? Dyć „kożdy ślōnski chop musi znojś sie normalno robota, na grubie abo w inkszy werku” Starzik wiedzieli, co te, kere mu tak dorodzali, mieli recht. Toć. Kery furmon za PRL-u zarobiłby tela, co grubiorz abo huciorz? Nale, zouwizou, tyn furmon do końca życio siedziōł mu kajś ze zadku gowy. Furmon, kery nigdy niy śmiōł z tyj gowy wylyź i zoboczyć, co by mogło być. Trocha tak, jak z chopym, kery richtiś przaje swojij babie, nale tedy ôwdy spōmino sie swoja piyrszo libsta i pyto sie sōm siebie: „Jakby to było, jakby wtynczos ôna mie niy ôstawiła?”

„Te pisaniy to niy ma normalno robota…”

Jo tyż to znōm. „Synek, kej ty yntliś znojdziesz sie normalno robota…? Bo wiysz, te twoje pisaniy, dyć to niy ma ani normalno robota. Z tego chlyba miyć niy bydziesz, a ô bajladze to ani niy ma godki. Ja, kożdy może pisać, malować, śpiywać i tańcować. Nale przōdzij musisz zowdy patrzeć tego, z czego żyjesz. Chop, ślōnski chop, musi mieć normalno robota.” Muskle żech miōł choby żyniaty kopruch, beztōż żodyn niy cis, cobych szōł robić na gruba, nale etat za rechtora tyż niy ma taki zły, pra? „Robota porzōndno, pewno, no i ftoś to musi yntliś robić. Dyć niy kożdy musi robić za grubiorza…” Eli kejś przidzie mi do gowy, coby ciepnōnć ta robota, zaroz starziki i ujki ôdezwiōm sie we gowie: „Dej pozōr! Niych ci sie niy wydowo, co ślōnski chop może robić, co mu sie podobo. Pisorz? Furmon? Śpiywok? Niyyy! Ślōnski chop musi mieć normalno robota!”

Choby zombioki!

Cōłke pokolynia Ślōnzokōw były choby te zombioki. Egal, coby chcieli, ôd samego poczōntku wiadomo było, co normalny chop musi iś na gruba abo do huty. I ôroz to mo sie sztopnōnć? Mo niy być sam u nos przemysłu? No i co dalij? Bydymy mogli robić to, czymu sōm my rade?!

„Jerōna! Jo ani niy wiym co jo chca!”
Tyn momynt, ku kerymu prawie my prziszli, to je choby piyrszy dziyń starzika na pynzyji. Starzik prawie wyloz przed chaupa, wysztrekowōł sie, kuko w prawo, kuko w lewo i pedzioł som do sia uśmiychniynty: „Jerōna! Terozki moga yntliś robić, co ino chca!” I wtynczos ôroz spokopił to, co prawie pedziōł. Chycił sie za gowa wylynkany i pado som do sia: „Jerōna! Terozki moga yntliś robić, co chca!” I prziszōł ku tymu, co ôn ani niy wiy, co ôn by chciōł.

Żodyn niy musioł wybiyrać!

Tyn pomyślōnkowy muster, w kerym chowali sie nasze fatry i starziki, miōł tyż srogi atut: żodyn z nich niy musiōł wybiyrać. Eli keryś wejrzōł do zadku i pomyślōł ô tym, jakby inakszyj mogło wyglōndać jego żywobycie, to na zicher niy musiōł mieć pretynsji do samego siebie. Dyć to inksi mu kozali, pra? Tedy ôwdy pedzieli to ofyn, tedy ôwdy stykło krziwo wejrzeć. A terozki? Kej już niy bydzie tyj gruby za winklym, to moga iś robić choby i za furmona. Za kuchorza abo za pisorza. Nale czy jo tego naprowdy chca? A co jak mi sie niy udo? Wiela bych dōł, coby ftoś mi przikozōł, co mōm robić, gynau tak jak kozywali ōupōm…

Ślonsk za 10 lot!

Żodyn niy przidzie i niy powiy nōm, jak bydzie wyglōndać Ślōnsk za dziesiynć lot. Możno bajtle bydōm lotać z bioło-czerwonymi fanami i ryczeć nacjonalistyczne hasła. A możno spōmnymy sie ô naszym multikulturowym dziedzictwie i bydymy sie asić tym, co sōm my nojwiyncyj tolerancyjno tajla Polski? Możno postawiymy na edukacyjo i nowe technologije? A możno bydymy elwry i kradzioki? Możno zainwestujymy we ekologijo, a możno bydymy mieć coroz to gorszy maras? Jedne je zicher. Zajtry rano żodyn niy znojdzie pod ziymiōm jakigoś inkszego nowego „wōnglo”, skuli kerego bez nostympne dwiesta lot kożdy chop (i kożdo baba?) bydzie wiedzieć ôd bajtla co mo zrobić ze swojim żywobyciym.