fot. Szymon Król

Wynokwianie Kadłubka – czyńść 43.

Czerwono z czerwonyj cegły chałpa możesz trefić na Ślonsko wszyndzie. Nikerym sie ta chałpa podobo, a nikerzi sie gorszom, jak jom widzom. To je prowda: taki familhaus to ni ma tera szczyt pjynkna. Ale downij były to gryfne domy, w kerych mjyszkało pora familji. I te familje były jak jedna wielko familjo. I miały spólny plac, spolne chlywiki, spolno klopsztanga i spolny hasiok. Wadziły sie ze sobom i przały se fest. Jak to kożdo familjo: roz dobrze, roz źle ludziom sie wjedzie. Familjo to je symbol – czy sie nom to podobo, czy niy – symbol ślonskij spolnoty. Niy była to yno ślonsko spolnota mjyszkaniwo. To było coś wjyncyj. Bo w familok to był los, życie, pokolynia, ciynżko robota, haje, kere było słychać na cały plac, bez łokna, radość, śpjyw, rodzynie sie i ujmyranie. Rzykanie było słychać i pjeroniynie.

Kożdy sie znoł.

Kożdy sie znoł i kożdy wiedzioł, że może we familoku być tym, kim je. Bo we familoku udować sie kogoś inkszego niy dało. Familok wonioł tym, co warzili ludzie w doma. Fanzolowka warziła staro Krymerowo i kożdy wiedzioł, że ta fanzolowka to je wyśmjynite danie. A staro Krymerowo czynstowała kogo sie yno dało fanzolowkom, bo zawsze nawarziła tego za dużo . Niy skuli tego, że nie znała sie na warzyniu, yno skuli tego, że chciała sie z kożdym podzielić. Co by kożdy posmakowoł i pedzioł: „Pani Krymerowo, wy to robicie fanzolowka nojlepszo na śwjecie”. I to stykło. Kożdy wyłaził łod nij naćkany.

Tesno za familokami.

Tesno je kożdymu, co downij mjyszkoł we familoku, a tera mjyszko w jakijś inkszyj nowoczesnyj chałpie. Tak sie zdowo, że lepij, jak człowiek mo swoje tajymnice. Ale to nie ma prowda. Lepij, żeby człowiek mioł oparcie w inkszych ludziach i wiedzioł, że ni ma som na tym śwjecie. A familok uczył cie jednego: ni ma żeś som, cały czos wachyje cie twoja familokowo rodzina i nic ci sie złego niy stanie. Bo my – ludzie z familoka – zawsze my som razym.

Pod klopsztangom.

A pod klopsztangom godało sie o wszyjskim. O polityce, o tym, że Staniczka wziyni do wojska, o tym, że Hyjdla zaś mo nowego szaca. Abo o tym, że Ponboczek poradzi sie ulitować nawet nad tym ochlaptusym Alojzym i tera mo dobro robota i przestoł łazić do szynku.

Familokiem je cołki Ślonsk.

„Familok” to je „dom wielorodzinny”. Z tego ta nazwa sie bjere. Takim familokym beztoż je i cały Ślonsk, i cało Polska, i cały świat. Mjyszkomy dalij we familoku, w srogim familoku świata nos wszyjskich. I niy bydymy sie przekludzać. Mogymy sie powadzić, faca mogymy tymu abo tymu, ale ni ma niynawiści. Te czerwone cegły to je znak, że sie kochomy familokowym wjecznym przimierzym. I ta kożdo czerwono cegła je śwjynto.

Prof. Uś dr hab. Zbigniew Kadłubek – rezkiruje Katedrom Literatury Porównawczyj. Je filologiym klasycznym, eseistom i tłumaczym. Pisze tyż po naszymu, dejmy na to „Listy z Rzymu” abo „Promytyojs przibity”.