fot. Radosław Kaźmierczak

Wynokwianie Kadłubka – czyńść 37 .

Karminadel karbinadel, abo kardinedel?

Karminadli już downo niy jodom, bo niy jym miynsa. Ale niy chca bez to pedzieć, że karminadle niy som smaczne. Abo że żodyn już ich niy poradzi dobrze przirychtować. Godo sie na Ślonsku niy yno „karminadle”, ale tyż „karbinadle” abo nawet – kajś żech to słyszoł – „kardinadle”.

Jegły z miysa

Musza pedzieć, że dziwno jest ta nazwa „karminadel” i łod downa ło nij myśla. Bo łod czego mogłaby łona pochodzić? Możno od „carnis”, czyli po łacinie miynso – abo „carne”  tyż po hiszpańsku miynso. Ale do tego jeszcze momy „nadel”, czyli z nimieckigo jakoś igła, szpyndlik abo szpica wysokij góry. Forszteluja se to tak z tom nazwom „karminadel“, chocioż możno snokwjom: pjyrszo czyńś wyrazu na pewno pochodzi od miynsa (carnis, carne, carn), a ta drugo łod „nadli“, czyli miynsa posiekanego choby na drobne igły. Z flajszmaszynki – jak mielymy miynso – wylazujom przeca taki choby cinki jegły miynsa.

Łowiynzina abo króliczek?

Miynso uwarzone we zupie dowało sie downij do karminadli i tyż resztki miynsa, kere zostały z warzynio łobiadu bez cały tydziyń. Czasym, ale to już fest downo tymu, do karminadli dowali niy yno miynso łowiynzie, świnina, ale tyż miynso ze królika, bo królików w króliczokach chowało sie moc na Ślonsku i targało sie do nich mlycze i trowa po rantach.

Frikadele i bulety

W Europie w roztomajtych krajach na karminadle godo sie „frikadele” abo tyż „bulety”. Po czesku karminadel nazywo sie „karbanátek“, a po polsku „kotlet mielony“. Karminadle som tyż nazywane klopsami – nazwa od nimieckich „Klops“, kere sie jodało w Prusach Wschodnich (łod „klopfen“ potrzaskanego abo pomletego miynsa).

Hamburgery łod karminadli

Hamburgery to som downiyjsze karminadle. I nic inkszego. Beztoż karminadle som na całym świecie jodane we fastfoodach. Niy ma takigo placu na świecie, kaj niy jodaliby karminadli we żymłach.

Coś wege

Karminadle nojlepsze som z cebulom i uskwarzone na łoleju. Idzie tyż zrobić karminadle wegetariańskie. Możno karminadle wegetariańskie lepij mianować falefelami (karminadle z cieciorki). Nazwa „falafel“ je arabsko abo hebrajsko i znaczy bezma „pieprz“. Taki karminadel-falafel dobrze smakuje ze sosym tahini (z masła sezamowego) abo yno z gymizami: modrom kapustom, cebulom i szałotym. A Wy jycie karminadle z miynsa, czy te ze cieciorki – egal – winszuja wom: smacznego!

Prof. Uś dr hab. Zbigniew Kadłubek – rezkiruje Katedrom Literatury Porównawczyj. Je filologiym klasycznym, eseistom i tłumaczym. Pisze tyż po naszymu, dejmy na to „Listy z Rzymu” abo „Promytyojs przibity”.