fot. Pexels

Wynokwianie Kadłubka – czyńść 28.

Jak powiymy po ślonsku „klamor”, czyli yno w liczbie pojedynczyj, to momy na myśli coś rychtich starego i grat (z nimieckigo das Gerät – kożde narzyndzi). Grat, kery już niy za bardzo przidowo sie do czegokolwiek w doma abo kaj indzij.

Wyciepuj, kaj trza

Godo jedyn chop do drugigo, mom to w uszach: „Łobejrzij sie yno na tego Fridka: łon dalij jeździ tym starym klamorym. Że tyż go ni ma gańba!”. A moja oma godała: „Wyciepnij tyn klamor, skiż czego mo sam zajmować yno plac”. Alojz roz chcioł posuchać radia, ale tyn klamor przestoł grać. Beztoż klamor to jest grat, kery lepij wyciepać na hasiok. Przi czym ważno rzecz: kożdy wyciepywany klamor trzeba wiedzieć, kaj wyciepać i jak wyciepać. Niy zapominejcie o segregowaniu przi wyciepywaniu! Niy wciepujcie starego zieloska do rzyki abo strzaskanego źdrzadła do lasa. Godom o tym, bo nikerzy tak robiom.

Klamory a klamoty

Blank inakszy sprawa sie mo z klamorami – z klamorym w liczbie mnogij. Klamory to som roztomajte narzyndzia. Mulorze roz murowali u nos, skończyli robota, poszli do dom – i dopiyro na drugi dziyń prziszli i pytajom sie: „Kaj som te nasze klamory? Łostawilimy jich u wos wczoraj, bo już było fest cima”. Klamory to tyż som meble: szranki, ryczki, kisty, amerykanki i tak dalij. Jak wtoś sie przekludzo, to musi pomyśleć: „Biera tyn szrank do nowyj chałpy abo łostawia go inkszym, kerzi sie sam na bezrok wkludzom?”. Klamory to tyż som klamoty – niypotrzebne rzeczy, szwory, kerych już żodyn niy oblecze, klajdy z flekami i dziurawe galoty. Klamoty prziszły z jynzyka nimieckigo (bezma z Berlina nikerzi padajom), kaj poczontkowo znaczyły yno konsek łodpadniyntego pucu abo pynkniyntyj cegły.

Co woło wihajster?

Wszystko sie piyknie zgodzo: klamor, klamory, klamoty. Yno mie sie jeszcze zdowo, możno yno zdowo i wyńda na ipta, jak to powiym, że klamor i klamory tyż majom swoji łacińskie korzynie. Po łacinie „clamor” to wołanie, zawołanie, okrzik. Na kożdo rzecz i każde norzyndzi momy miano, wołomy kożdo rzecz po imiyniu, ale tyż rzeczy ku nom wołajom, jak nom służom do roboty w doma, we werkszteli, we zogrodzie. Kożdo rzecz mo nazwa, kero woło, kożdo mo swój „clamor”. Jako niy wiymy, jak sie jakoś rzecz nazywo, to godomy: „Podej mi tyn wihajster”. Wihajstry to som rzeczy bez nazwy: „Wie heisst er” – Jak łon sie nazywo? Wihajstry niy wołajom, bo niy wiedzom, czym som.

Prof. Uś dr hab. Zbigniew Kadłubek – rezkiruje Katedrom Literatury Porównawczyj. Je filologiym klasycznym, eseistom i tłumaczym. Pisze tyż po naszymu, dejmy na to „Listy z Rzymu” abo „Promytyojs przibity”.