fot. pexels

Łod wieków na cołkim świecie ludziska rozmtomajcie mianowali i przeliczali miary i wogi. Niy inaczyj było i na Ślonsku. Niykiere ich miana prziszły do nos z Prus, inksze zaś łostoły sie polski. A jakich miar downij używały nasze starki i starziki? Czyńść z nich łostała sie do dzisioj, ale ło wiynkszości już żodyn niy pamiynto, skisz tego trza by se jich trocha powspominać, coby se niy zrobić gańby jak sie ło to wto nos spyto i dejmy na to coby sie tyż niy majtnyć jak bydymy działka pod chałpa chcieli se sprawić.

Mierzyni pola

Za starego piyrwy pole na Ślonsku zawdy mierziło sie morgami. Miara ta prziszła do nos z Prus i używało sie jij aże do końca II wojny światowyj. Dziepiyro jak w latach 40. i 50. XX wieku rozwinyło sie polski szkolnictwo, morga zaczła ustympować hektarowi. I tak z czasym jak starziki pominyli, ta staro, ślonsko miara poszła prawie że całkiym w zapomniyni. A wiela to je ta morga? Nojlepij bydzie to pokozać równaniym, jak w rachunkach:

1 morga = ¼ hektara = 2500 m2

Wyłazi nom z tego, że 100 morgów to coś koło 24 hektarów. Terozki to je niywiela, ale downij jak wtoś mioł tela pola, to był fest bogatym gospodorzym. A takich gospodorzy mianowali u nos siodłokami. Werci sie przi tym wspomnieć, że nasza morga je cołkiym ikszo od polskij morgi, kiero wynosi 0,55 ha, czyli je przeszło dwa razy wiynkszo łod naszej. Poza tym w Polsce downij mierzyło sie głównie łanami, kierych Ślonzoki niy używali.

Miary na torgu

Jak sie łaziło na torg, to niy godało sie że sie chce  kupić piyńć kilo kartofli, ino inakszyj. Było pora miar, kierymi odmierzało sie sprzedowany towor, a były to tak:

1 funt = 0,5 kilograma

Odmierzało sie nim nojbarzij to co szło se nasuć czyli taki towary sypki jak mołka, kasze, cuker, sól i inksze. Tak jak w przipadku morgów, w okresie PRL-u żodyn już ło tym niy pamiyntoł i niy godoł. Bez tyn czos, jak sie te miary wymiyniały, to niyroz ludzie mieli łostuda sie ze sobom dogodać. Jednego razu prziszła na torg tako jedna i chciała se kupić coś tam na woga. No i godo młodej sklepikorce, że chce 3 funty, a ta boroka myślała, że jej sie rozchodzi o piniondze, angielskie funty. Czy sie dogodały, niy wiym.

1 cetnor = 50 kilogramów

Cetnora używo sie do dzisioj, chocioż stracił na swoim znaczyniu. Ze wszyjskich miar była nojczynścij stosowano na torgach skiż tego, że dużo towarów sprzedowano w 50 kilowych miechach. A nojwiyncyj kartofli ☺

1 kwintal = 2 cetnory = 100 kg

Ta miara tyż dotrwała do naszych czasów, a używo sie jij nojczyńścij w rolnictwie przi łodmierzaniu zboża. Za nojlepszy przikład może posłużyć nom wymiana w „Samych swoich”, kaj jedyn z bohaterów kupił za kwintal pszynicy kota. Ino szkoda, że sierściuchowi ta wymiana niy wyszła na dobre.

Niy mogymy tyż zapomnieć ło tym, jak łodmierzano woda, wino i inksze płyny. Podstawowom jednostkom tak jak i dzisiej był liter. Tukej tyż nojlepij jes se to szrajbnonć na schemacie:

1 litr = 4 kwaretki = 8 centli = 10 setek

Kwaretka, czyli 250 ml była czynsto gynsto używano przi sprzedowaniu nafty. Używali jij gospodorze, kierzy musieli nocami jeździć furmankom. Żeby nikt do nich po cimoku niy dobił, po łobu stronach fury wiyszali łoświycone lampy naftowe, do kierych co chwila trza było dokupować nafty. Cyntlami i setkami łodmierzało sie zaś lykarstwa w aptekach. Powiym Wom nawet, że takie łodmierzanie lyków niy je złe. No bo po co momy kupować cołko kwaretka syropu, jak dochtor przepisoł nom inoś jedna setka? Jak aptykorz łodmierzo, to do wiela chcymy, a niy muszymy kupować cołkiej flaszki.

Toż tak nojlepij pokożymy to na gorzole:

cyntla = 100 g alkoholu

kwaretka, fyjtla = ¼ litra alkoholu

halba = pół litra alkoholu

Wto dzisioj porachuje na funty?

Coby dowiedzieć sie czy wtoś dzisioj zno jeszcze stare wogi karnołek sie po nojbliższych mi gyszeftach. Musza pedzieć, że byłek fest zaskoczony, że niykiere sklepikarki niy dość, że jich znajom, to jeszcze dziynnie ich używajom. Spróbujcie sami wypytać swoich gyszefciorzy, czy wiedzom wiela kilo mo funtów i czy sprzedadzom wom cetnor kartofli?