fot. Iwona Łach

Wynokwianie Kadłubka – czyńść 15.

Prosto prowda, od nij zaczna: wto niy zno smaku ślonskigo kołocza, niy zno smaku Ślonska. Kożdy rod jy kołocz i po kołoczu palce oblizuje. Ni mo znaczynio, czy kołocz je ze syrym, z makym, z jabkym abo yno ze samom posypkom. Niy godom sam już o kołoczu z pudingym, bo to je kołocz nad kołocze i dzisiej żodyn go niy poradzi upiyc tak, jak piykła go moja oma!

Żodyn tam placek

Niy byda cyganił. Rod bych wywodził z łaciny nazwa kołocza. Ale tak sie niy do. Łaciński przimiotnik „colosseus” – kery pochodzi bezma z jynzyka greckigo – oznaczo coś, co je fest sroge. Niy kożdy kołocz je srogi. Na kołocz po nimiecku godo sie „Hefekuchen” (ciasto na drożdżach). I zarozki widać, że nazwy kołocza – ślonsko i nimiecko – som inksze. Ci, kierzy prziszli na Ślonsk godajom na kołocz „placek” – to miano ni mom rod. Prosza wos, niy godejcie na kołocz placek! Bo placek to może być z kartofli i ni ma w takim placku nic z fajrowanio. Placek sie jy i tela. A kołocz spożywo w specyjalnyj atmosferze, kierej bych doł miano atmosferom kołocza.

Łod zawdy na fajerze

Co nom zostowo? Szukać dalij, szukać słowiańskij nazwy kołocza, w keryj możno kaś downiyjsze pochodzynie bydzie słychać. Na pewno nazwa „kołocz” pochodzi od koła. Z tym sie kożdy z wos zgodzi. Piykli downi Słowianie świonteczne ciasto z pszynicy w kształcie obrynczy, czyli koła. Piykli je na wesele. Kołocz sie jadło w chwilach nojbardzi uroczystych i radosnych. I tu widza jakeś światło dlo ślonskigo kołocza, chocioż dzisiejsze ślonske kołocze majom kształt prostokontny (abo cztyrograniaty).

Koło(cz) uciechy

„Kołocz” do sie powionzać z greckim słowym „choros”. Po grecku „choros” to był okrong w kerym sie tańcowało i śpiywało (stond tyż nazwa „chór). Ale do sie słowo „choros” powionzać z jeszcze inkszym greckim słowym, ze słowym „chará”, kere oznaczo po grecku radość, uciecha, weselynie sie, tańcowanie, wielgi świynto. I sam som my w doma: kołocz już ni ma okrongły, dyć po kołoczu sie niy tańcuje, ale kołocz stoł sie jakby takim symbolym spolnego radowanio sie w okryngu i weselynio w okryngu rodziny, wioski, somsiadow. Weselny kołocz do dzisiej oddowo tyn głymboki syns spolnego cieszynio sie, że młodo para zaczyno tworzić nowy krong rodzinny. Kołocz jest tyż – niy mogbych przeca o tym zapomnieć – oficjalnym produktym regionalnym Unii Europyjskij. A ślonske cukierniki spod Opolo założyli nawet „Konsorcjum Producentów Kołocza Śląskiego”. Jak widać, z kołoczym ślonskim ni ma żartow. Bo tyż żodyn na świecie ni mo takigo kołocza jak my!

Prof. Uś dr hab. Zbigniew Kadłubek – rezkiruje Katedrom Literatury Porównawczyj. Je filologiym klasycznym, eseistom i tłumaczym. Pisze tyż po naszymu, dejmy na to „Listy z Rzymu” abo „Promytyojs przibity”.