fot. Iwona Łach

Wynokwianie Kadłubka – czyńść 8.

Ci, kierzi niy godajom po ślonsku i niy znajom ślonski godki, padojom tak: „We tyj waszyj godce je pełno nimieckich słow! Godocie takim choby nimieckim!” Ni ma to prowda. Ło tym, czy ślonski to je „taki choby nimiecki”, idzie se to sprawdzić. Styknie ino pojechać do Berlina, stanyć se kajś na Potsdamer Platz i zaczonć głośno coś godać po ślonsku. Żodyn nic niy spokopi. Chyba żeby bez cufal przełaził tamtyndy wtoś z Mikołowa abo Halymby. Tyn ja! Ale inksi?

Prowda je tako, że trocha nimieckich słow je w ślonskim. Tak samo, jak czeskich, łacińskich, sanskryckich, portugalskich, angelskich, żydowskich i jeszcze inkszych.

Rzepa, kiero wystowo

Takim nimieckim słowym we ślonskij godce je „oberiba”. Ale słowym bezma doś starym, bo we supermakrcie dzisiej w Nimcach żodyn już oberiby (Oberrübe) niy znojdzie. O niy! Pryndzy bydzie napisane: „Kohlrabi”. I jak zoboczy „Kohlrabi”, pomyśli zaro: „O, dyć to je oberiba” – i wciepnie jom do wozka. No, i „Kohlrabi” może tyż przypominać irlandzki słowo „cálráib” – abo polsko „kalarepa”. Ja, „kalarepa” to tyż je gryfne słowo! Po nimiecku „Rübe” znaczy rzepa, łacińsko „rapa”. Już downo tymu prosto żech se to tak tumaczył: oberiba to je tako rzepa, co wystowo nad ziymia i skuli tego nazywo sie „ober-riba”.

Konsek Ślonska za granicom

Roz w Lizbonie poszołżech na obiod. Kelner mi dowo szpajzykarta. Czytom cało dugo lista roztomajtych zup: z rybami, bez rybow, z tomatami, z rakami, z kartoflami, sopa de pedra, sopa de cenoura i jedna tako, co mi sie fest spodobała skuli egzotycznyj nazwy, ale teroz na gwołt niy poradza se spomnieć, jak się mianowała. Ale była tako, że zarozki prziszoł mi na nia smak. I za chwila kelner mi jom przinios. Wyobroźcie se, że to była zupa… oberibowo. Tako samo, jako robiła zawdy moja mama. Pomyślochżech se yno: Skond oni sam w Portugali wiedzom, jak sie warzi ślonsko zupa oberibowo?

Prof. Uś dr hab. Zbigniew Kadłubek – rezkiruje Katedrom Literatury Porównawczyj. Je filologiym klasycznym, eseistom i tłumaczym. Pisze tyż po naszymu, dejmy na to „Listy z Rzymu” abo   „Promytyojs przibity”.