fot. Iwona Łach

Wynokwianie Kadłubka – czyńść 7.

Ino żur, żodyn żurek

Dzisiej raczyj sie godo „żurek” zamiast „żur”, bo dzisiej sie zdrobnio kożdo rzecz i kożdy wyraz. Ale lepi godać „żur”. To brzmi dużo lepi – i poważnij.

Żur je łod kwaśnego smaku

Pochodzyni słowa „żur” je doś proste. Ale jedni godali, że mo zwionzek ze francuskim słowym „jour”, czyli dziyń. Tak choby żur był belejakom zupom, takom „zupom dnia”. Ale to ni ma prowda. Słowo „żur” pochodzi od nimieckigo „sauer”, czyli kwaśny, beztoż po czesku nazywo sie „kyselo”. Musiało we downiyjszym nimieckim istnieć słowo „sur” na oznaczynie czegoś kwaśnego, widzymy to jeszcze we duńskim, kaj „sur” znaczy coś, co mo kwaśny smak abo kwaśno mina. Po angelsku „kwaśny” to jest „sour”, co idzie na bjyda przeczytać jako „żur”, jak by sie fto fest upar. Żur mo kwaśny smak – ale mo tyż smak słodki, jak go uwarzi słodko Angelika.

Ze żuru, chop jak z muru

„Ze żuru – chop jak z muru”, tak sie godo, niy yno skuli rymu abo reklamy. Tak sie zachynco dzieci do jedzynio żuru, kere niy lubiom kwaśnego smaku żuru. Bo tyż niy kożdy lubi żur. Ale żur je kaloryczny i dowo krzepa. Jy sie go niy yno we piontek.

Na kiszyni żuru trza mieć knif

Kiszyniym żuru niy zajmowali sie downi wszyjscy. Kiszynie żuru było trocha tajemnicom, a trocha kunsztym. Jak żech był mały, szoł żech po żur do jednyj baby, do staryj Owczarczyczki, co miała na oknach las rozyndli. Kisiła żur we wielkim boncloku, czyli żuroku. Nic żech niy musioł godoć, a staro Owczarczyczka dowała mi krauzka żuru. Dugo żech wierził, że yno staro Owczarczyczka poradzi ukisić żur. Fto wjy, możno żech sie niy mylił, możno yno ona to poradziła zrobić wedle nojstarszych ślonskich i czarodziejskich ryceptow.

Prof. Uś dr hab. Zbigniew Kadłubek – rezkiruje Katedrom Literatury Porównawczyj. Je filologiym klasycznym, eseistom i tłumaczym. Pisze tyż po naszymu, dejmy na to „Listy z Rzymu” abo   „Promytyojs przibity”.